.png)
By 
października 30, 2017
„Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek – poznając Go i miłując – mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie”.
Są pewne prawdy do których człowiek może dojść za pomocą rozumu. Czy jednak za pomocą rozumu może zrozumieć Boga? Czy za pomocą rozumu może zrozumieć samego siebie? Człowiek latający na jednym skrzydle, ufający tylko sobie i własnemu rozumowi – daleko nie odleci. Ba, może nawet nie zacząć latać. Potrzebne mu jest drugie skrzydło. Tym skrzydłem jest wiara. Sama wiara przekracza nasze rozumowanie. Dobrze to wyraził św. Anzelm, który umiał intelektualną dociekliwość połączyć z miłością do Boga i z szacunkiem dla Jego tajemnicy. We wstępie do „Proslogionu” mówi tak:
„…Nie usiłuję, Panie, przeniknąć Twojej głębi, gdyż w żadnym razie nie przyrównuję do niej mego intelektu; pragnę jednak do pewnego stopnia zrozumieć Twoją prawdę, w którą wierzy i którą kocha moje serce. Nie staram się bowiem zrozumieć, abym uwierzył, ale wierzę, bym zrozumiał. Albowiem i w to wierzę, że jeżeli nie uwierzę, nie zrozumiem”.
Jak widzimy św. Anzelm wskazuje na coś niezwykłego w dzisiejszych czasach. To nie wiara zależy od rozumu, lecz rozum zależy od wiary. Człowiek bez wiary nie dojdzie do prawd, które chciałby zrozumieć. Tylko wiara w Boga i Jego łaska pomogą mu zrozumieć to, co chciałby objąć tylko rozumem.
W Historii Kościoła bardzo ważną rolę odegrał spór Piotra Abelarda ze św. Bernardem z Clairvaux. Piotr Abelard chciał, aby wypowiedzi na temat wiary były zrozumiałe dla tego, który je głosi. Jednak kierował się on bardziej rozumem niż wiarą. Patrzył na teologię bardziej analitycznie, racjonalnie. Św. Bernard patrzył nieco odmiennie na rozumienie wiary. Uważał, że istnieją takie prawdy, które znajdują się poza rozumem. Jego zdaniem, dziedziny rozumu i wiary są ściśle wytyczone. Rozum ma swe granice, poza którymi zaczyna się władza wiary. Św. Bernard patrzył na teologię, nie przez pryzmat rozumu, ale miłości. Ojcowie Kościoła nie uprawiali teologii na rozumowym badaniu. Ich podejście było syntetyczne. Literacka proza ukształtowana według zasad retoryki upływała na sposób myślenia i nadawała formę temu co pisano. Jednak to droga Abelarda wytyczyła drogę teologii, która przyniosła imponujące owoce.
Myślę, że bardziej zrozumiałe dla człowieka współczesnego mogą być intuicje mentalności symbolicznej św. Bernarda z Clairvaux.
Kiedy popatrzymy na sytuację w XII w. po sporze Piotra ze św. Bernardem, to zobaczymy, że zmienia się relacja człowieka do Boga. Dochodzi do wynaturzenia teologii. Teologia przestaje traktować Boga jako podmiot swych osobowych relacji, lecz jako przedmiot swoich intelektualnych dociekań. Odarta z miłości, staje się wiedzą dla samej siebie, wiedzą, która już nie prowadzi do Boga i niewiele ma wspólnego z duchowym trwaniem przy Panu.
Dlatego też św. ks. Pio w jednym ze swoich listów pisze do Raffaeliny Cerase – jednej z córek duchowych – takie oto słowa:
„Przed rozpoczęciem lektury zapewnij Pana – i odnawiaj to zapewnienie podczas czytania – że nie czytasz dla wiedzy ani po to, aby karmić ciekawość, a jedynie by Jemu się podobać i sprawić Mu przyjemność”.
Poznawanie prawd Bożych ma nas nauczyć wielu rzeczy: pokazać m.in. jak jesteśmy mali wobec mądrości Bożej. Jak ta nauka powinna nie tylko nas uczyć pokory, ale także sprawiać nam przyjemność. Wiedza nie może być sama z siebie dla nas, ale ma nas prowadzić ku Bogu, do jeszcze głębszej z Nim relacji i zjednoczenia, do jeszcze głębszego poznawania Go. I tą wiedzą powinniśmy dzielić się z innymi. Ma nas to zapalać do jeszcze większej miłości.
Kończąc tę powyższą refleksję zacytuję słowa św. Augustyna, które są świetnym podsumowaniem powyższych rozważań:
„Rozumiej, ażebyś wierzył i wierz, ażebyś rozumiał”.
Czy jednak trzeba będzie, by nastał koniec świata, by ludzie uwierzyli?
